Jaka Unia: debata w Proszowicach o unijnych środkach na walkę ze smogiem w Małopolsce
W jaki sposób poprawić jakość powietrza, którym oddychają mieszkańcy Małopolski? Czy mogą w tym pomóc środki pozyskiwane przez samorządy z Unii Europejskiej? To główne wątki kolejnej debaty z cyklu „Jaka Unia”, która odbyła się w Proszowicach. W dyskusji wzięli udział przedstawiciele lokalnego samorządu: Grzegorz Cichy, burmistrz gminy i miasta, Jerzy Pławecki, wicestarosta powiatu, Jacek Tomasik, członek zarządu powiatu, oraz reprezentanci Krakowa: Witold Śmiałek, doradca prezydenta miasta ds. jakości powietrza i Łukasz Wantuch, radny jednej z krakowskich dzielnic zaangażowany w tematykę czystego powietrza. Ponadto do dyskusji zostali zaproszeni Anna Dworakowska z Krakowskiego Alarmu Smogowego i Robert Bażela z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.
Na początku debaty zwrócono uwagę na kluczową rolę Unii Europejskiej, która monitoruje sytuację zanieczyszczenia powietrza w Europie i motywuje państwa członkowskie, by przeciwdziałały temu zjawisku. W lutym 2015 r. Komisja Europejska wezwała nasz kraj do podjęcia konkretnych działań, gdyż „Polska od 2005 roku nie podjęła odpowiednich środków w celu ochrony zdrowia obywateli”.
– Unia Europejska może nałożyć na nas ogromne kary, nawet kilka miliardów rocznie. To na pewno element dopingujący – zauważyła Anna Dworakowska. Bardziej pesymistyczny był Łukasz Wantuch. – Uważam, że nawet perspektywa wielomilionowych kar nie skłoni nas do radykalnych działań. Tymczasem potrzeba radykalnych kroków, nie tylko kampanii informacyjnych.
Choć dofinansowanie z UE na walkę ze smogiem jest wielką szansą dla małopolskich samorządów, zdaniem uczestników debaty samo w sobie nie może być uznane za receptę na problem. – Nawet mając ogromne środki z UE, samorządy same sobie nie poradzą bez regulacji na poziomie centralnym – stwierdziła Anna Dworakowska. Jednym z pomysłów jest wprowadzenie norm jakości węgla, którym można palić w piecach.
Robert Bażela wyjaśnił, skąd samorządy mogą pozyskiwać środki na walkę ze smogiem. Źródłem finansowania może być program KAWKA (środki krajowe) oraz Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w Małopolsce. Nowa perspektywa finansowa UE tworzy duże możliwości dla samorządów, które chcą postawić na ochronę środowiska. Grzegorz Cichy zaapelował do władz samorządu wojewódzkiego o wsparcie w pozyskiwaniu środków. – Chodzi o pomoc w pisaniu wniosków. Potrzebny jest szablon dla gmin, które są zainteresowane taką pomocą. Niech będzie przystępny, byśmy łatwo mogli korzystać z tych pieniędzy.
– Pieniędzy na walkę z niską emisją będzie faktycznie dużo. Na przestrzeni 15 lat otrzymaliśmy ponad miliard złotych, a w ciągu najbliższych 5-6 lat szacunkowo 2,3 mld dla samego Krakowa. Z tego ponad miliard to środki unijne – mówił Witold Śmiałek. Zdaniem niektórych dyskutantów zachodzi obawa, że Kraków nie wykorzysta wszystkich środków przeznaczonych na walkę ze smogiem (np. wymianę kotłów węglowych na piece gazowe). – Oceniam, że nie wykorzystamy ok. 30 z 63 mln zł, które mamy do wykorzystania. Nie ma chętnych na wymianę pieców, bo potem trzeba płacić wyższe rachunki za ogrzewanie – stwierdził Łukasz Wantuch.
Przedstawiciele samorządu proszowickiego przedstawili lokalne rozwiązania na rzecz ograniczania zanieczyszczenia powietrza. W Proszowicach obecnie prowadzone jest badanie, które ma ustalić, ile pieców węglowych działa na terenie miasta. Poza tym samorząd bardzo liczy na dokończenie budowy obwodnicy, która może zmniejszyć liczbę zanieczyszczeń powodowanych przez samochody przejeżdżające przez miasto. Ponadto Proszowice realizują program dotyczący wykrywania chorób płuc wśród mieszkańców. – To da nam pełny obraz sytuacji – stwierdził Jacek Tomasik.
Wszyscy uczestnicy zgodnie stwierdzili, że kluczowa jest edukacja społeczna na temat ochrony środowiska. – Mówimy o problemie, który ma naprawdę szerokie skutki społeczne. Świadomość dotycząca tego, jaki wpływ na nas ma to, czym oddychamy, jest coraz większa. To podstawa i zaczyn wszelkich działań – podkreślała Anna Dworakowska.
Debata w Proszowicach to kolejne spotkanie w ramach projektu „Jaka Unia” realizowanego przez Instytut Łukasiewicza na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Kolejne debaty odbędą się w Bochni, Brzesku, Chrzanowie i Gorlicach.
